این تحقیق، با هدف بررسی و مقایسه تفصیلی دو مدل شرطی قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تعدیلی و مدل شرطی قیمت گذاری دارایی سرمایه ای در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1380 تا 1387 انجام شده است. در مرحله نخست، ضرایب بتا و بتای منفی و متغیرهای نرخ بازده بازار و صرف ریسک سهم در دو مدل شرطی قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تعدیلی و مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای محاسبه شده و نرخ بازده مورد انتظار براورد می شود. سپس بر اساس مثبت و منفی بودن صرف ریسک بازار، نرخ بازده سهم (متغیر مستقل) و نرخ بازده مورد انتظار (متغیر وابسته) در دو مدل تفکیک می شود تا از این طریق، داده های اولیه فرضیه های فرعی و اصلی تحقیق مشخص شود. سپس با استفاده از نرم افزارهای اماری (Eviews، Spss و SAS) و با گرفتن ازمون همبستگی، اختلاف میانگینها و حداقل اختلاف معنی داری نسبت به رد و یا تایید فرضیه های تحقیق اقدام می شود.نتایج تحقیق نشان می دهد که در دوره هایی که صرف ریسک بازار مثبت است، مدل شرطی D-CAPM کاراتر از مدل شرطی CAPM بوده و در شرایط ریسک منفی نیز نتیجه مشابهی حاصل شده است؛ بدین معنی که مدل شرطی D-CAPM کاراتر از مدل شرطی CAPM است. همچنین مدل شرطی D-CAPM در مقایسه با مدل شرطی CAPM ارتباط میان ریسک و بازده را به نحو مطلوب تری نشان داده و سبد این مدل در مقایسه با مدل شرطی CAPM کاراتر به نظر می رسد.

هدف: هدف این مطالعه، بررسی توان مدل CAPM شرطی مبتنی بر بتای متغیر نسبت به زمان در مقایسه با مدل CAPM استاندارد، به منظور یافتن مدل مناسب برای تبیین بازده مورد انتظار سهام است. روش: با استفاده از داده های ماهانه و به کمک روشCAPM استاندارد و روش های ناهمسانی واریانس شرطی چند متغیره، بتای شرکت های داخل نمونه برآورد شد. بر اساس این دو روش و به منظور بررسی عملکرد خارج از نمونه، بازده مورد انتظار سال بعد برای هر دو مدل محاسبه گردید و با حذف 12 ماه از بالا و اضافه کردن 12 ماه بعد، فرایند قبل برای سال های بعدی تا انتهای دوره زمانی تحقیق تکرار شد، سپس دقت هر یک از مدل های یاد شده با استفاده از معیار میانگین قدر مطلق خطا و میانگین مجذور خطا بررسی و مقایسه گردید. یافته ها: فرضیه های تحقیق با استفاده از آزمون مقایسه زوجی و دایبولد ماریانو، بررسی شدند و نتایج آزمون فرضیه ها بر اساس معیارهای میانگین قدر مطلق خطا و میانگین مجذور خطا ارائه شد. نتایج نشان داد که بر اساس هر دو معیار میانگین قدر مطلق خطا و میانگین مجذور خطا، مدل های CAPM شرطی چه بر مبنای مدل BEKK قطری و چه مبنای مدل BEKK مرتبه کامل، نسبت به مدل CAPM استاندارد عملکرد بهتری دارند. نتیجه گیری: با توجه به یافته های بیان شده و قدرت پیش بینی بهتر قیمت گذاری دارایی سرمایه ای شرطی بر مبنای مدل BEKK مرتبه کامل و BEKK قطری از لحاظ معیارهای میانگین قدر مطلق خطا و میانگین مجذور خطا نسبت به مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای استاندارد، جایگزینی این مدل ها به جای مدل استاندارد دقت بالاتری ارائه می دهد.

مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای برفرض نرمال بودن توزیع بازده دارایی ها بنا شده است؛ اما مطالعات زیادی فرض نرمال بودن توزیع بازده را به چالش کشیده اند و در پی آن با افزودن گشتاور های بالاتر به توسعه مدل پرداخته اند. در بررسی اثر گشتاورهای بالاتر، به دلیل استفاده از بازده واقعی به جای بازده مورد انتظار و همچنین به دلیل اینکه در مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای ترجیحات سرمایه گذاران و توزیع بازده دارایی ها ثابت فرض شده است، یک رابطه شرطی بین بازده و گشتاورهای یادشده به وجود می آید. هدف پژوهش حاضر بررسی تجربی اثر شرطی گشتاورهای سیستماتیک سوم و چهارم بر حداقل نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران در «بورس اوراق بهادار تهران» است. نمونه آماری پژوهش شامل 195 شرکت پذیرفته شده در «بورس اوراق بهادار تهران» از سال 1383 تا 1395 است. به منظور بررسی اثر گشتاورهای سیستماتیک سوم و چهارم بر بازده سهام از روش فاما و مکبث (1973)، بهره گرفته شده است. شواهد حاصل نشان می دهد اثر چولگی سیستماتیک منفی بوده و کشیدگی سیستماتیک بر حداقل نرخ بازده مورد انتظار موثر نیست. در بازار صعودی چولگی سیستماتیک اثر معکوس و کشیدگی سیستماتیک اثر مستقیم داشته و در بازار نزولی اثر هر دو گشتاور معکوس بوده است.

مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای یکی از مدل های رایجِ برآورد نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران است. از آنجا که ممکن است پسماندهای باقی مانده از رگرسیون تخمینی در این مدل دارای ناهمسانی واریانس شرطی باشند، در این پژوهش تلاش شده است که قدرت پیش بینی مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای استاندارد و مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای با در نظر گرفتن ناهمسانی واریانس شرطی متقارن و نامتقارن آزمون شود. بدین منظور بازده مورد انتظار طی دوره ی زمانی تحقیق بر اساس هر سه مدل موجود در این پژوهش برآورد شد و مقایسه ای میان نتایج آن با بازده تحقق یافته انجام گرفت و از شاخص میانگین مجذور خطا برای سنجش قدرت پیش بینی مدل های تحقیق استفاده شد. با اجرای آزمون دایبولد ماریانو روی شاخص میانگین مجذور خطا، مدل های تحقیق با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد در نظر گرفتن ناهمسانی واریانس شرطی (متقارن و نامتقارن) موجب افزایش قدرت پیش بینی بازده تحقق یافته با استفاده از مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای می شود.

یکی از حوزه های جدید در رابطه با قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، نقض فرض سرمایه گذاری مستقیم است که به مدل قیمت گذاری نمایندگی منتهی می شود. در این مطالعه با هدف مقایسه ی مدل قیمت گذاری مستقیم و نمایندگی، مدل های تک عاملی، سه عاملی فاما و فرنچ و پنج عاملی فاما و فرنچ هر یک با فرض نمایندگی و سرمایه گذاری مستقیم مقایسه می شود. برای اجرای این آزمون، داده های مربوط به سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال های 1388 تا 1395 جمع آوری شده اند. برای آزمون مدل های قیمت گذاری، دو روش آلفای صفر و قیمت گذاری بتا (مطابق آزمون مقطعی فاما مک بث) استفاده شده است. طبق یافته های آزمون مقطعی فاما مک بث، مدل تک عاملی قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، مدل سه عاملی فاما و فرنچ و مدل پنج عاملی فاما و فرنچ هر سه در حالت نمایندگی نسبت به سرمایه گذاری مستقیم برتری دارند. یکی از حوزه های جدید در رابطه با قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، نقض فرض سرمایه گذاری مستقیم است که به مدل قیمت گذاری نمایندگی منتهی می شود. در این مطالعه با هدف مقایسه ی مدل قیمت گذاری مستقیم و نمایندگی، مدل های تک عاملی، سه عاملی فاما و فرنچ و پنج عاملی فاما و فرنچ هر یک با فرض نمایندگی و سرمایه گذاری مستقیم مقایسه می شود. برای اجرای این آزمون، داده های مربوط به سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال های 1388 تا 1395 جمع آوری شده اند. برای آزمون مدل های قیمت گذاری، دو روش آلفای صفر و قیمت گذاری بتا (مطابق آزمون مقطعی فاما مک بث) استفاده شده است. طبق یافته های آزمون مقطعی فاما مک بث، مدل تک عاملی قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، مدل سه عاملی فاما و فرنچ و مدل پنج عاملی فاما و فرنچ هر سه در حالت نمایندگی نسبت به سرمایه گذاری مستقیم برتری دارند. یکی از حوزه های جدید در رابطه با قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، نقض فرض سرمایه گذاری مستقیم است که به مدل قیمت گذاری نمایندگی منتهی می شود. در این مطالعه با هدف مقایسه ی مدل قیمت گذاری مستقیم و نمایندگی، مدل های تک عاملی، سه عاملی فاما و فرنچ و پنج عاملی فاما و فرنچ هر یک با فرض نمایندگی و سرمایه گذاری مستقیم مقایسه می شود. برای اجرای این آزمون، داده های مربوط به سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال های 1388 تا 1395 جمع آوری شده اند. برای آزمون مدل های قیمت گذاری، دو روش آلفای صفر و قیمت گذاری بتا (مطابق آزمون مقطعی فاما مک بث) استفاده شده است. طبق یافته های آزمون مقطعی فاما مک بث، مدل تک عاملی قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، مدل سه عاملی فاما و فرنچ و مدل پنج عاملی فاما و فرنچ هر سه در حالت نمایندگی نسبت به سرمایه گذاری مستقیم برتری دارند.

مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای الگویی تعادلی برای نشان دادن رابطه ریسک و بازده دارایی های سرمایه ای است و نشان می دهد دارایی ها چگونه با توجه به ریسکی که دارند قیمت گذاری می شوند. به خاطر اهمیت CAPM در پیش بینی بازده دارایی های مالی روی این مدل و نسخه های توسعه یافته آن تاکنون آزمون های تجربی زیادی انجام شده است. اما رویکرد فراتحلیلی این پژوهش با استفاده از آزمون های آماری تحلیل واریانس، همبستگی و تفاوت میانگین دو جامعه شناخت متفاوتی نسبت به این حوزه در علوم مالی ایجاد می کند. به این منظور از نتایج تحلیل آماری 814 آزمون CAPM طی سالهای 1972 تا 2016 استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد، دوره زمانی آزمون، نوع سبدبندی، درجه توسعه یافتگی کشور مورد مطالعه، نوع ریسک سیستماتیک و نوع مدل CAPM آزمون شده بر قیمت بتای CAPM در فراتحلیل مطالعات قبلی تاثیر معناداری داشته است.

در پژوهش حاضر به معرفی مدل نوینی از مدل های قیمت گذاری دارایی سرمایه ای به نام مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تجدید نظرشده (R-CAPM) پرداخته می شود. برای این منظور، ابتدا درجه اهرم اقتصادی، یعنی اثرات اختلالات اقتصادی که شامل پنج متغیر کلان اقتصادی نرخ تورم، نرخ ارز، نرخ بیکاری، صادرات و هزینه مالی است، بر روی فروش شرکت ها اندازه گیری و از این طریق ضریب حساسیت بتا را محاسبه کرده و به دنبال آن با دستیابی به مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تجدیدنظر شده، بازده مورد انتظار به صورت واقعی محاسبه، سپس پیش بینی می شود و جهت سنجش توان تبیین این مدل را با سایر مدل های قیمت گذاری اعم از مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای، مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای کاهشی و مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تعدیل شده برای 67 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 8 ساله مورد مقایسه قرار داده و با استفاده از تحلیل همبستگی و رگرسیون و آزمون هایی نظیر فریدمن، ویلکاکسون داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای تجدیدنظر شده با توجه به شرایط حاکم بر جامعه ما در مقایسه با سایر روش های قیمت گذاری در پیش بینی ریسک و بازده دارای توان تبیین بالاتری است.

در چند دهه اخیر مدل های مختلفی در خصوص پیش بینی بازده سهام ارائه شده است. در این میان، مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) موردتوجه بسیار قرار گرفت، اما انتقادهای بسیاری نیز به آن مطرح شد. یکی از انتقادهای واردشده بر این مدل نادیده گرفتن نوسان های درون دوره ای و طول دوره در محاسبات است. بر این اساس، در پژوهش حاضر با به کارگیری رگرسیون فازی تلاش شده است تا نوسان های درون دوره ای در این مدل درنظر گرفته شود. همچنین به بررسی و مقایسه پایداری بتا و دقت پیش بینی بازده در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای با استفاده از مدل رگرسیون فازی (FLS)، مدل رگرسیون حداقل مربعات معمولی (OLS) و گشتاورهای تعمیم یافته (GMM) پرداخته شده است. جامعه آماری عبارت است ازهمه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه پژوهش شامل 31 شرکت است که در دوره 1391 تا 1393دارای بیشترین حجم معاملات بوده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که خطای پیش بینی بازده سهام در مدل فازی بیشتر از مدل حداقل مربعات معمولی و روش گشتاورهای تعمیم یافته است، اما خطای پیش بینی بازده سهام در دو مدل رگرسیون حداقل مربعات معمولی و گشتاورهای تعمیم یافته تفاوت قابل ملاحظه ای با یکدیگر ندارند؛ بنابراین بتای کلاسیک همچنان بتای پایدارتری را نسبت به بتای فازی ارائه کرده و بدین ترتیب پیش بینی بهتری از بازده سهام ارائه می دهد.